Wnętrze radykalnej cyfrowej transformacji mającej na celu ograniczenie emisji i kosztów w starzejącym się systemie energetycznym Europy Wschodniej

Prognozy UNECE pokazują, że odważne ruchy cyfrowe mogą zmniejszyć emisje o 70% i koszty energii o 80% w Europie Wschodniej do 2030 roku. Oto jak.

Fala cyfrowej transformacji ma ogarnąć południowo-wschodnią i wschodnią Europę, Kaukaz oraz Azję Centralną. Według najnowszych badań UNECE, integracja zaawansowanych technologii z odnawialnymi źródłami energii może zdefiniować energię na nowo dla milionów — pod warunkiem że liderzy wykorzystają właściwą strategię do 2030 roku.

Przestarzałe infrastruktury z czasów ZSRR, zależność od paliw kopalnych i brak wykwalifikowanych profesjonalistów technologicznych wciąż trzymają w szachu kraje takie jak Białoruś, Gruzja, Ukraina i Macedonia Północna. Jednakże, historyczna szansa jest na wyciągnięcie ręki.

Inteligentne sieci, sztuczna inteligencja, cyfrowe bliźniaki i wirtualne elektrownie zmieniają globalną energię — w takim stopniu, że mogą zmniejszyć regionalne emisje nawet o 70%, a jednocześnie obniżyć koszty energii o 80% w optymalizowanych systemach. W obliczu opóźnień w instalacjach wiatrowych i słonecznych, eksperci wzywają do pełnej prędkości w kierunku cyfryzacji i modernizacji — zanim okno inwestycyjne się zamknie.

Dlaczego cyfryzacja jest kluczowa w transformacji energetycznej?

Odpowiedź leży w elastyczności i inteligencji. Inteligentne rozwiązania cyfrowe umożliwiają krajom zarządzanie zmieniającymi się danymi z odnawialnych źródeł energii, takich jak energia słoneczna i wiatrowa, a jednocześnie ograniczają marnotrawstwo z przestarzałych elektrowni węglowych i gazowych. Platformy napędzane przez sztuczną inteligencję mogą przewidywać wzorce zużycia, dostosowywać produkcję, a nawet zapobiegać awariom sieci w czasie rzeczywistym.

Nowe cyfrowe bliźniaki wirtualnie odtwarzają całe systemy energetyczne, ujawniając ich wrażliwości i symulując naprawy — bez wyłączania czegokolwiek. Czujniki Internetu Rzeczy (IoT) nieprzerwanie monitorują każdy metr sieci, zgłaszając awarie, zanim spowodują czarne wyłączenia lub niebezpieczne wzrosty emisji.

Co powstrzymuje transformację energetyczną w 2025 roku?

Przestarzała infrastruktura jest ogromną przeszkodą. Większość sprzętu energetycznego w regionie ma ponad 30 lat, co czyni konserwację kosztowną, a straty powszechnymi. Gruzja, na przykład, trwoni 12% swojej energii elektrycznej jedynie w transmisji. Elektrownie cieplne na Białorusi drenują zarówno budżety, jak i atmosferę.

Niepewność energetyczna pogłębia problem: Mołdawia wciąż importuje 70% swojej energii elektrycznej, głównie z Rumunii i Ukrainy. Białoruś polega na gazie rosyjskim w połowie swoich potrzeb. Niedobory finansowe spowalniają postęp — Albania częściowo sfinansowała tylko 300 milionów dolarów w proponowanych projektach słonecznych i wiatrowych, podczas gdy Białoruś zabezpieczyła jedynie 5% potrzebnych inwestycji w odnawialne źródła energii.

Tymczasem tylko 70% pracowników sektora energetycznego w Gruzji jest formalnie wykształconych w dziedzinie odnawialnych źródeł energii, co pozostawia lukę wiedzy, gdy sektor się rozwija.

Jak kraje mogą pokonać luki w inwestycjach i umiejętnościach?

UNDP i UNECE podkreślają potrzebę zwiększenia wsparcia dla badań, zawodowego szkolenia i współpracy transgranicznej. Planowanie strategiczne będzie koncentrować się na trzech kluczowych filarach:

• Modernizacja dla efektywności — wykorzystanie cyfrowych aktualizacji do optymalizacji starej infrastruktury
• Modele energii hybrydowej — łączenie gazu i odnawialnego wodoru w celu zrównoważenia sieci
• Integracja inteligentnych sieci — przyjęcie jednolitych standardów i synchronizacja sieci wzdłuż granic

Odważne projekty infrastrukturalne, w tym połączenia wysokiego napięcia prądem stałym, takie jak korytarz Transkaspijski, mogą znacznie przyspieszyć handel energią i łączność w regionie. Jednak nadal desperacko potrzebne są innowacje finansowe i partnerstwa publiczno-prywatne, aby odblokować szacowane 150 miliardów dolarów.

A co z zdrowiem, klimatem i równością?

Stawka sięga daleko poza ekonomikę. Sam sektor energetyczny Białorusi emituje co roku 8 milionów ton CO2. Zależność Macedonii Północnej od węgla napędza najgorsze zanieczyszczenie powietrza w Europie. Czystsza energia to nie tylko dekarbonizacja — to zdrowe miasta i przyszłościowe miejsca pracy.

Podejście skierowane na człowieka UNECE wymaga, aby postęp cyfrowy nie pozostawiał ludzi w tyle. Ochrony społecznej, programy podnoszenia kwalifikacji i etyczne zarządzanie muszą być wplecione w każdą inwestycję.

Jak wykonać krok naprzód: Lista kontrolna działań na 2025 rok

Rządy, inwestorzy i liderzy energetyczni zebrali się wirtualnie i na miejscu w Mińsku w maju 2025 roku, aby określić plan działania. Ich zalecenia:

Podejmij działanie już teraz. Czy twój kraj lub firma są gotowe na cyfrową rewolucję energetyczną?

Lista kontrolna transformacji energetycznej:

• Audyt wieku infrastruktury i strat
• Uruchomienie cyfrowych bliźniaków i czujników IoT do monitorowania w czasie rzeczywistym
• Zabezpieczenie funduszy na projekty odnawialnych źródeł energii i pilotażowe projekty inteligentnych sieci
• Rozpoczęcie ukierunkowanego szkolenia, aby podnieść kwalifikacje pracowników w dziedzinie RE i AI
• Propagowanie współpracy transgranicznej i standaryzacji
• Skupienie polityki na równości, zrównoważonym rozwoju i klimacie

Aby uzyskać więcej informacji, zapoznaj się z działaniami UNECE w zakresie efektywności energetycznej oraz zagłęb się w najnowsze globalne trendy energetyczne za pośrednictwem Międzynarodowej Agencji Energetycznej.

Droga do czystszej, tańszej i inteligentniejszej ery energetycznej zaczyna się teraz — czy Europa Wschodnia poprowadzi tę zmianę?