- Ẹrọ amáyédẹrùn ilẹ̀ ayé jẹ́ olùtọ́ka fún oríṣìíríṣìí ẹranko, nípa ràn wọn lọ́wọ́ láti ṣe àkópọ̀.
- Ìmọ̀ ẹranko nípa amáyédẹrùn jẹ́ ìfarapa tí a ti dá sílẹ̀ tó jẹ́ kí ẹranko lè mọ̀ àwọn àgbègbè amáyédẹrùn.
- Ẹranko n lo oríṣìíríṣìí ọ̀nà láti mọ̀ amáyédẹrùn, pẹ̀lú àwọn sẹ́lì tó ní iròn àti ìbáṣepọ̀ kemikali nínú ojú wọn.
- Ìwádìí fi hàn pé àwọn ọ̀nà ìmò ẹranko kan sunmọ́ ààlà ìfarapa quantum.
- Ìtẹ́siwaju yìí darapọ̀ biology pẹ̀lú quantum physics, tó lè fa ìmúrasílẹ̀ nínú àwọn imọ̀ ẹ̀rọ ìwọn amáyédẹrùn.
- Ìmòye àwọn olùmúlò àtọka yìí lè ràn wa lọ́wọ́ láti mọ̀ àwọn àmì amáyédẹrùn ilẹ̀ ayé àti láti mu àpẹẹrẹ imọ̀ ẹ̀rọ pọ̀ si.
Ròyìn ayé kan níbi tí àwọn agbára àìmọ̀ ṣe itọ́ka oríṣìíríṣìí ẹ̀yà jùlọ ní gbogbo agbègbè. Ẹrọ amáyédẹrùn ilẹ̀ ayé ṣiṣẹ́ gẹ́gẹ́ bí compass àìmọ̀, àti pé àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì ti ṣàwárí àwọn ìmọ̀ tó ṣeé ṣe kó o mọ́ bí ẹranko ṣe n lo àṣẹ amáyédẹrùn yìí. Ìwádìí tuntun tí àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì Iannis Kominis àti Efthimis Gkoudinakis láti Yunifásítì ti Krẹ́tì ṣe àkóso fi hàn pé ìfarapa tó lágbára ti ìmọ̀ ẹranko nípa amáyédẹrùn—ọgbọ́n tí ẹranko ti nípa àtúnṣe láti ṣe àkópọ̀ ni ayé wọn.
Nípasẹ̀ ọ̀nà mẹ́ta tó ní ìmúra, àwọn ẹ̀dá alààyè n mọ̀ àwọn àgbègbè amáyédẹrùn. Ròyìn àwọn sẹ́lì tó ní iròn tí ń fèsì sí ìdí amáyédẹrùn tàbí àwọn ìbáṣepọ̀ kemikali tó ń yí ìmọ̀lẹ̀ padà nínú ojú ẹranko. Àwọn ọ̀nà yìí lè fa àkúnya, láti iròyìn àwọn pípẹ́ àtàwọn ẹja omi tí ń ṣe ìkànsí ẹgbẹ̀rún mílà.
Kominis àti Gkoudinakis wọlé sí ìṣòro yìí, wọn ṣe ìwọn ìmúra àkópọ̀ ti oríṣìíríṣìí ọ̀nà ìmò. Wọ́n rí i pé nígbà tí àwọn eto ẹranko kan—gẹ́gẹ́ bí ìmúra radical-pair tó wúlò nínú àwọn ẹyẹ—sunmọ́ ààlà quantum ti ìfarapa, àwọn mìíràn sì kọ́. Ìwádìí tó yáyà yìí darapọ̀ biology pẹ̀lú quantum physics, tó n fi ọ̀nà hàn fún ìmúrasílẹ̀ àwọn imọ̀ ẹ̀rọ ìwọn amáyédẹrùn wa.
Àwọn àkúnya jẹ́ pẹ̀lú. Nípasẹ̀ ṣiṣàkóso sí àwọn olùmúlò àtọka yìí, a lè ṣí ìmọ̀ àwọn àmì amáyédẹrùn ilẹ̀ wa àti bí a ṣe lè ṣe àtúnṣe àwọn irinṣẹ́ wọn. Nínú àgbáyé kan níbi tí ìmòye àwọn ohun àìmọ̀ ṣe pàtàkì, ìwádìí yìí tan imọ́lẹ̀, nírántí wa nípa àkúnya ẹ̀dá àti àwọn àgbègbè amáyédẹrùn tó yí i ká. Gbogbo ìyípadà àti ìfòyà nínú ìjọba ẹranko ń pa àkúnya pẹ̀lú àwọn ìkìlọ̀ amáyédẹrùn ilẹ̀—oríṣìíríṣìí orchestra tí ń dun ní ìsàlẹ̀ ẹsẹ̀ wa.
Ìjo Àìmọ̀ ti Ìyè: Ìṣàlàyé Àwọn Àkúnya Ẹranko Nípa Amáyédẹrùn
Ìmòye Ìmọ̀ Ẹranko Nípa Amáyédẹrùn
Ìtẹ́siwaju tuntun nínú ìwádìí ìmọ̀ ẹranko nípa amáyédẹrùn ti ṣàlàyé àwọn ìmọ̀ tó yáyà nípa bí oríṣìíríṣìí ẹ̀yà ṣe ń mọ̀ àti lo àgbègbè amáyédẹrùn ilẹ̀ fún àkópọ̀. Ìwádìí pàtàkì tí àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì Iannis Kominis àti Efthimis Gkoudinakis láti Yunifásítì ti Krẹ́tì ṣe àkóso fi hàn pé àwọn ọ̀nà tó ní ìmúra tí ẹranko n lo láti mọ̀ àwọn àgbègbè amáyédẹrùn àti bí àwọn àbá yìí ṣe pàtàkì nínú ìgbé ayé wọn àti ìhùwàsí wọn.
Àwọn Ọ̀nà Pátá ti Amáyédẹrùn
Ẹranko n lo oríṣìíríṣìí ọ̀nà láti mọ̀ àwọn àgbègbè amáyédẹrùn. Àwọn yìí ni:
– Sẹ́lì Magnetite Tó Ní Iròn: Tí a rí nínú oríṣìíríṣìí ẹranko gẹ́gẹ́ bí àwọn ẹyẹ, àwọn sẹ́lì yìí jẹ́ kí ẹranko lè mọ̀ àwọn iyipada tó rọrùn nínú àwọn àgbègbè amáyédẹrùn.
– Ìmúra Radical-pair: Tó wúlò nínú àwọn ẹyẹ, yìí ni ìbáṣepọ̀ kemikali tí a fọwọ́si nítorí amáyédẹrùn ilẹ̀, tó ń ni ipa lórí bí ìmọ̀lẹ̀ ṣe ń hàn àti pẹ̀lú àkópọ̀ nípasẹ̀ ìmọ̀lẹ̀.
– Cryptochromes Tó Ní ìmúra Amáyédẹrùn: Àwọn ẹ̀jẹ̀ tó wà nínú diẹ nínú ẹranko n fèsì sí amáyédẹrùn, tó ń ni ipa lórí àwọn eto ìmúra wọn.
Àwọn Ànfani àti Àìlera ti Ìwádìí Amáyédẹrùn
Ànfani:
– Àtúnṣe nínú ìmò ẹranko lè fa àtúnṣe ìmọ̀ ẹ̀rọ ìkànsí fún àwọn ènìyàn.
– Ìmúrasílẹ̀ tó dára jùlọ nípa ìhùwàsí ẹranko àti àwọn àkópọ̀ ìrìn.
Àìlera:
– Àwọn ìṣòro nínú ìmúra ìfarapa ẹranko nínú àwọn eto ará.
– Àwọn ìmọ̀-ọkàn nípa ìmúlò àwọn àkópọ̀ amáyédẹrùn nínú ẹranko.
Àwọn Ìtẹ́siwaju Tuntun àti Àmúlò
Ìkànsí ti biology pẹ̀lú quantum physics ti ń fa ifojúkan, gẹ́gẹ́ bí àwọn onímọ̀ ṣe ń ṣàwárí ìmúra amáyédẹrùn tó lè yí àwọn ìwádìí àgbègbè àti imọ̀ ẹ̀rọ padà. Àwọn ìmọ̀ tuntun n tọ́ka sí ìmúrasílẹ̀ àwọn imọ̀ ẹ̀rọ ìwọn amáyédẹrùn wa nípasẹ̀ ẹ̀dá àtọka nínú àwọn eto ẹranko láti dá àwọn irinṣẹ́ tó ní ìmúra tó dára jùlọ.
Àwọn Àkúnya Ọjà àti Àfihàn
Ìwádìí tó ń lọ nítorí ìmọ̀ ẹranko nípa amáyédẹrùn fi hàn pé àwọn àpẹẹrẹ lè gbooro sí oríṣìíríṣìí àgbègbè:
– Imọ̀ ẹ̀rọ ìkànsí: Ìdàgbàsókè àwọn irinṣẹ́ ìkànsí tó ní ìmúra láti ẹranko.
– Biosensors: Ṣíṣe àwọn olùmúlò amáyédẹrùn tó ní ìmúra tó lágbára jùlọ fún ìmúrasílẹ̀ ìlera àti àyíká.
– Ìfọkànsìn: Ìmòye tó dára jùlọ nipa ìrìn ẹranko lè ràn wa lọ́wọ́ nínú ìdáàbò bo àyíká àti ìṣàkóso àkúnya.
Àwọn Àwọn Ìbéèrè Tó N Bẹ̀rẹ̀
1. Báwo ni àwọn ẹyẹ ṣe n lo ìmúra radical-pair láti ṣe àkópọ̀?
Àwọn ẹyẹ lè mọ̀ àwọn àgbègbè amáyédẹrùn nípasẹ̀ ìbáṣepọ̀ kemikali nínú ojú wọn, tó ní ìbáṣepọ̀ ti àwọn radical tí a fọwọ́si nítorí amáyédẹrùn, tó jẹ́ kí wọn lè mọ̀ ìtọ́ka amáyédẹrùn ní àfihàn ìmọ̀lẹ̀.
2. Kí ni àwọn àkúnya fún imọ̀ ẹ̀rọ láti ìwádìí yìí?
Nípasẹ̀ ẹ̀kọ́ nípa bí ẹranko ṣe n mọ̀ àti túmọ̀ ìmọ̀ amáyédẹrùn, àwọn onímọ̀ lè dá àwọn olùmúlò tó ti ni ilọsiwaju àti irinṣẹ́ tó lè fi ìmúra tó dára jùlọ hàn, tó lè fa àtúnṣe nínú ìkànsí àti ìmúrasílẹ̀ àyíká.
3. Àwọn ẹranko wo ni a mọ̀ sí àwọn tó ní ìmúra amáyédẹrùn?
Àwọn àpẹẹrẹ tó yẹ kí a tọ́ka sí ni àwọn ẹyẹ tó ń rìn, àwọn ẹja omi, àti oríṣìíríṣìí ẹranko, gbogbo wọn ní àwọn ìmúra àmúyẹ tó dára jùlọ nínú mọ̀ àgbègbè amáyédẹrùn ilẹ̀.
Fún ìmòye diẹ síi nípa àwọn ìtẹ́siwaju tí ó ní í ṣe pẹ̀lú amáyédẹrùn, ṣàbẹ̀wò sí Science.org.
The source of the article is from the blog radardovalemg.com
